ROK LITURGICZNY

W ciągu rocznego cyklu Kościół wspomina całe misterium Chrystusa - od momentu Wcielenia przez Zesłanie Ducha Świętego aż po oczekiwanie na ponowne przyjście Chrystusa na końcu czasów. Rok liturgiczny rozpoczyna się zawsze od I Nieszporów I Niedzieli Adwentu, która przypada między 27 listopada a 3 grudnia. Cały rok liturgiczny składa się z następujących okresów:

Adwent

Adwent rozpoczyna się I Nieszporami I Niedzieli Adwentu i trwa do I Nieszporów uroczystości Narodzenia Pańskiego 25 grudnia (kończy się więc wieczorem 24 grudnia). Trwa od 23 do 28 dni i obejmuje 4 kolejne niedziele. Dzieli się na dwie odrębne części:

a. dni do 16 grudnia włącznie - wspominając pierwsze przyjście Chrystusa kierujemy nasze myśli i serca ku radosnemu oczekiwaniu Jego powtórnego przyjścia na końcu czasów. Dni powszednie w tym okresie przyjmują wszystkie obchody wyższe rangą (tzn. wspomnienia dowolne, obowiązkowe, święta i uroczystości);

b. dni od 17 do 24 grudnia włącznie - czas bezpośredniego przygotowania do uroczystości Narodzenia Pańskiego; w tym okresie w dni powszednie można obchodzić jedynie święta i uroczystości.

Niedziele Adwentu mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi obchodami liturgicznymi, nawet tymi w randze uroczystości. I Niedziela Adwentu przypomina nam o obietnicy powtórnego przyjścia Jezusa, II i III (zwana także Gaudete) mówią o postaci św. Jana Chrzciciela. Ostatnia, IV Niedziela Adwentu skupia naszą uwagę na osobie Maryi - Matki Boga.
W czasie Adwentu przypada zawsze jedna uroczystość - 8 grudnia obchodzimy uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

Okres Narodzenia Pańskiego

Zaczyna się on od I Nieszporów uroczystości Narodzenia Pańskiego (wieczorem 24 grudnia) i trwa do niedzieli Chrztu Pańskiego (niedzieli po Objawieniu Pańskim). Uroczystość Narodzenia Pańskiego ma własną oktawę - jest jakby "przedłużona" na 8 kolejnych dni (do dnia 1 stycznia włącznie):

• 26 grudnia obchodzi się święto św. Szczepana, pierwszego męczennika
  
  
• 27 grudnia obchodzi się święto św. Jana, Apostoła i Ewangelisty
  
  
• 28 grudnia obchodzi się święto świętych Młodzianków
  
  
• 29-31 grudnia są dniami oktawy Narodzenia Pańskiego
  
  
• w niedzielę przypadającą w oktawie Narodzenia Pańskiego obchodzi się święto Świętej Rodziny: Jezusa, Maryi i Józefa
  
  
• 1 stycznia, w ostatnim dniu oktawy, przypada uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi.

Niedziela między 2 a 5 stycznia to II Niedziela po Narodzeniu Pańskim. 6 stycznia obchodzi się uroczystość Objawienia Pańskiego. Niedziela po tym święcie to święto Chrztu Pańskiego, które kończy okres Narodzenia Pańskiego.


Wymienione wyżej okresy należą do tzw. cyklu Bożonarodzeniowego. Oprócz niego w roku liturgicznym istnieje jeszcze drugi cykl, dłuższy - cykl wielkanocny. Składa się on z dwóch części: Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego.

Wielki Post

Wielki Post trwa 40 dni i rozpoczyna się zawsze w Środę Popielcową. Jej data zależy od daty uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego. W Środę Popielcową kapłani na znak pokuty i umartwienia posypują nasze głowy popiołem. Do dobrego przeżycia tego czasu pomagają nam modlitwa, post i jałmużna. W niedziele Wielkiego Postu odprawiane są Gorzkie Żale, a w piątki - nabożeństwa Drogi Krzyżowej. W tym okresie w liturgii nie odmawia się hymnu "Chwała na wysokości Bogu", "Ciebie, Boże, chwalimy" oraz aklamacji "Alleluja".
Wspomnienia obowiązkowe, przypadające w czasie Wielkiego Postu, można obchodzić jedynie jako wspomnienia dowolne. W tym czasie obchodzimy ponadto:

• 4 marca - święto św. Kazimierza, królewicza
  
  
• 19 marca - uroczystość św. Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny
  
  
• 25 marca - uroczystość Zwiastowania Pańskiego

Do okresu Wielkiego Postu nie wlicza się sześciu niedziel, będących - jak w ciągu całego roku - bardziej radosnymi wspomnieniami Zmartwychwstania. Ostatnia niedziela Wielkiego Postu jest nazywana Niedzielą Męki Pańskiej. Rozpoczyna ona okres Wielkiego Tygodnia - czasu bezpośrednio poprzedzającego Święte Triduum Paschalne - święta wielkanocne. Wielki Post kończy się w Wielki Czwartek przed sprawowaną wieczorem Mszą Wieczerzy Pańskiej.

ŚWIĘTE TRIDUUM PASCHALNE

Święte Triduum Paschalne Męki i Zmartwychwstania Chrystusa jest szczytem roku liturgicznego.

Rozpoczyna się ono od Mszy Wieczerzy Pańskiej, sprawowanej wieczorem w Wielki Czwartek, ma swoje centrum w najbardziej uroczystej z liturgii - liturgii Wigilii Paschalnej w Wielką Noc, a kończy II Nieszporami uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego.
Te trzy dni stanowią jeden wspólny obchód liturgiczny; żadna z liturgii tych dni nie kończy się błogosławieństwem czy rozesłaniem. Kościół w sposób szczególny trwa w tym czasie przy Chrystusie, kontemplując tajemnicę Jego męki, śmierci i zwycięskiego powstania z martwych. Święta wielkanocne trwają więc od wieczora Wielkiego Czwartku (!).

Okres Wielkanocny

Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego jest obchodem ruchomym (patrz - Tabela świąt ruchomych). Wyznacza się ją na pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca (która przypada około 21 marca). Stanowi ona I Niedzielę Wielkanocną. Przez kolejnych 8 dni trwa oktawa uroczystości Zmartwychwstania. Jej ostatnim dniem jest II Niedziela Wielkanocna, czyli Miłosierdzia Bożego. Dni oktawy mają rangę uroczystości Pańskich.

Przez 50 dni po uroczystości Zmartwychwstania trwa Okres Wielkanocny, w którym Kościół raduje się ze zwycięstwa Chrystusa. W kościele obok ołtarza stoi paschał, baranek wielkanocny, figura Jezusa Zmartwychwstałego oraz krzyż z czerwoną stułą.
Czterdziestego dnia po Zmartwychwstaniu Pańskim, zawsze w czwartek, obchodzi się uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. W Polsce od 2003 r. jest ona przeniesiona na następującą po tym czwartku niedzielę - a więc na VII Niedzielę Wielkanocną. Dni powszednie po tej uroczystości aż do następnej soboty włącznie stanowią czas przygotowania i oczekiwania na Zesłanie Ducha Świętego - Pięćdziesiątnicę. Ta uroczystość kończy Okres Wielkanocny.

Dni powszednie od poniedziałku po II Niedzieli Wielkanocnej do soboty przed uroczystością Zesłania Ducha Świętego włącznie przyjmują wszystkie obchody liturgiczne wyższej rangi (wspomnienia dowolne i obowiązkowe, święta i uroczystości). W ciągu tych 50 dni radości przypada wiele ważnych świąt i uroczystości:

• 23 kwietnia - uroczystość św. Wojciecha, biskupa i męczennika, głównego patrona Polski
  
  
• 25 kwietnia - święto św. Marka, Ewangelisty
  
  
• 29 kwietnia - święto św. Katarzyny Sieneńskiej, dziewicy i doktora Kościoła, patronki Europy
  
  
• 3 maja - uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, głównej Patronki Polski
  
  
• 6 maja - święto świętych Apostołów Filipa i Jakuba
  
  
• 8 maja - uroczystość św. Stanisława, biskupa i męczennika, głównego patrona Polski
  
  
• 14 maja - święto św. Macieja, Apostoła
  
  
• 16 maja - święto św. Andrzeja Boboli, kapłana i męczennika, patrona Polski
  
  
• 31 maja - święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.

Okres Zwykły w ciągu roku

Oprócz okresów mających własny charakter w roku liturgicznym pozostaje 33 lub 34 tygodnie. W tym czasie obchodzi się misterium Chrystusa w jego pełni, zwłaszcza w niedziele. Okres Zwykły składa się z dwóch części: pierwsza rozpoczyna się w poniedziałek po święcie Chrztu Pańskiego i trwa do wtorku przed Środą Popielcową (obejmuje około 4-6 tygodni). Powtórnie Okres Zwykły zaczyna się w poniedziałek po uroczystości Zesłania Ducha Świętego i kończy przed I Nieszporami I Niedzieli Adwentu. W ostatnią niedzielę roku liturgicznego obchodzi się uroczystość Jezusa Chrystusa, Króla Wszechświata.

W Okresie Zwykłym obchodzi się m.in. następujące święta i uroczystości:

• 25 stycznia - święto Nawrócenia św. Pawła, Apostoła
  
  
• 2 lutego - święto Ofiarowania Pańskiego
  
  
• 14 lutego - święto świętych Cyryla, mnicha, i Metodego, biskupa, patronów Europy
  
  
• 22 lutego - święto Katedry św. Piotra, Apostoła
  
  
• poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego - święto Najświętszej Maryi Panny, Matki Kościoła
  
  
• niedziela po Zesłaniu Ducha Świętego - uroczystość Najświętszej Trójcy
  
  
• czwartek po uroczystości Najświętszej Trójcy - uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa
  
  
• piątek po drugiej niedzieli po Zesłaniu Ducha Świętego - uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa
  
  
• 24 czerwca - uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela
  
  
• 29 czerwca - uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła
  
  
• 3 lipca - święto św. Tomasza, Apostoła
  
  
• 11 lipca - święto św. Benedykta, opata, patrona Europy
  
  
• 23 lipca - święto św. Brygidy, zakonnicy, patronki Europy
  
  
• 25 lipca - święto św. Jakuba, Apostoła
  
  
• 6 sierpnia - święto Przemienienia Pańskiego
  
  
• 9 sierpnia - święto św. Teresy Benedykty od Krzyża, dziewicy i męczennicy, patronki Europy
  
  
• 10 sierpnia - święto św. Wawrzyńca, diakona i męczennika
  
  
• 15 sierpnia - uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
  
  
• 24 sierpnia - święto św. Bartłomieja, Apostoła
  
  
• 26 sierpnia - uroczystość Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej
  
  
• 8 września - święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
  
  
• 14 września - święto Podwyższenia Krzyża Świętego
  
  
• 18 września - święto św. Stanisława Kostki, zakonnika, patrona Polski
  
  
• 21 września - święto św. Mateusza, Apostoła i Ewangelisty
  
  
• 29 września - święto świętych Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała
  
  
• 18 października - święto św. Łukasza, Ewangelisty
  
  
• 28 października - święto świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza
  
  
• ostatnia niedziela października - uroczystość rocznicy poświęcenia własnego kościoła
  
  
• 1 listopada - uroczystość Wszystkich Świętych
  
  
• 2 listopada - wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych
  
  
• 9 listopada - święto rocznicy poświęcenia Bazyliki Laterańskiej
  
  
• 30 listopada - święto św. Andrzeja, Apostoła

Cykle czytań liturgicznych

W ciągu roku liturgicznego w trakcie liturgii czyta się znaczną część zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu. Ze względu na ich obfitość, niedziele, uroczystości i święta są oparte na cyklu trzyletnim, oznaczanym literami A, B i C (np. rok liturgiczny 2001/2002 był rokiem A, rok 2002/2003 jest rokiem B, rok 2003/2004 - C, 2004/2005 - ponownie A itd.). Natomiast w dni powszednie Okresu Zwykłego używa się czytań z jednego z dwu cykli: I lub II. Cyklu I używa się w latach nieparzystych (np. 1999, 2001, 2003), cyklu II - w parzystych (2000, 2002, 2004).

Święta nakazane

Kodeks Prawa Kanonicznego nakłada na wszystkich wierzących obowiązek uczestniczenia w najważniejsze uroczystości liturgiczne w ciągu roku we Mszy świętej. Do tzw. świąt nakazanych należą:

• wszystkie niedziele w ciągu roku
  
  
• 1 stycznia - uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi
  
  
• 6 stycznia - uroczystość Objawienia Pańskiego
  
  
• czwartek po uroczystości Najświętszej Trójcy - uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa
  
  
• 15 sierpnia - uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
  
  
• 1 listopada - uroczystość Wszystkich Świętych
  
  
• 25 grudnia - uroczystość Narodzenia Pańskiego

Lista ta obowiązuje od 30 listopada 2003 r. - zgodnie z dekretem Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 4 marca 2003 r. Na terenie Polski zniesiony został obowiązek uczestniczenia we Mszy świętej w trzy kolejne uroczystości:

• 19 marca - uroczystość świętego Józefa
  
  
• 29 czerwca - uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła
  
  
• 8 grudnia - uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

Zgodnie z kanonami 1247 i 1248 Kodeksu Prawa Kanonicznego, w święta nakazane wierni są zobowiązani uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od wykonywania tych prac i zajęć, które utrudniają oddawanie Bogu czci, przeżywanie radości właściwej dniowi Pańskiemu oraz korzystanie z należnego odpoczynku duchowego i fizycznego. Nakazowi uczestniczenia we Mszy świętej czyni zadość ten, kto bierze w niej udział, gdziekolwiek jest odprawiana w obrządku katolickim, bądź w sam dzień świąteczny, bądź też wieczorem dnia poprzedzającego.

Od 30 listopada 2003 r. przeniesiona została także uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego z czwartku VI tygodnia Okresu Wielkanocnego na VII Niedzielę Wielkanocną - tak, aby jak najwięcej osób mogło uczestniczyć we Mszy św. w tym dniu.

Dni pokuty

W roku liturgicznym istnieją również dni pokuty. W Kościele powszechnym są nimi wszystkie piątki oraz okres Wielkiego Postu. W piątki osoby powyżej 14. roku życia obowiązuje wstrzemięźliwość od spożywania mięsa, chyba że w danym dniu przypada jakaś uroczystość (patrz KPK, kanon 1251). Ponadto w Środę Popielcową i Wielki Piątek Męki Pańskiej, oprócz wstrzemięźliwości, osoby pomiędzy 18. a 60. rokiem życia obowiązuje także post ilościowy.

Ranga obchodów liturgicznych

Każdy dzień jest uświęcony przez liturgiczne czynności ludu Bożego, zwłaszcza przez Mszę świętą i Liturgię Godzin. W pierwszym dniu tygodnia, który nazywa się dniem Pańskim, czyli niedzielą, Kościół obchodzi misterium paschalne zgodnie z tradycją apostolską wywodzącą się od samego dnia Zmartwychwstania Chrystusa. Dlatego niedzielę uważa się za pierwotny dzień świąteczny.
W ciągu roku liturgicznego Kościół z szczególną miłością oddaje cześć Najświętszej Matce Bożej Maryi i przedstawia pobożności wiernych wspomnienia męczenników oraz innych świętych. Obchody liturgiczne zależnie od znaczenia, jakie się im przypisuje, dzielą się na: uroczystości, święta i wspomnienia.
Uroczystości zalicza się do dni głównych, a ich obchód rozpoczyna się wieczorem w dniu poprzednim od I Nieszporów. Obchód największych uroczystości: Zmartwychwstania i Narodzenia Pańskiego trwa przez osiem dni (oktawę).
Święta obchodzi się w granicach dnia naturalnego, nie mają zatem I Nieszporów.
Wspomnienia dzielą się na obowiązkowe i dowolne. Wspomnienia dowolne można obchodzić; można jednakże je również pominąć. Ponadto w soboty Okresu Zwykłego, w które nie wypada żaden wyższy rangą obchód, można obchodzić wspomnienie dowolne Najśw. Maryi Panny.

Często zdarza się, że w jednym dniu przypada kilka obchodów liturgicznych. Niektóre z nich mogą obowiązywać jedynie na określonym terytorium (np. państwa, prowincji, metropolii, diecezji, miasta) lub w danej społeczności (w szczególności zakonu, stowarzyszenia życia apostolskiego czy instytutu życia konsekrowanego). Może być również tak, że w dniu, w którym powinno obchodzić się jakieś wspomnienie, przypada ruchome święto bądź uroczystość. W takich przypadkach o tym, który z tych obchodów jest celebrowany, decyduje Tabela pierwszeństwa dni liturgicznych.

Rozkład obchodów w roku liturgicznym reguluje kalendarz. Kalendarz ogólny jest ustanowiony na użytek całego obrządku rzymskiego, kalendarze własne dotyczą Kościoła miejscowego lub rodziny zakonnej. Bardzo wielu obchodów, które przeżywamy w Polsce, nie spotkamy uczestnicząc w liturgii w innym kraju (w szczególności dotyczy to np. obchodów związanych z patronami Polski, polskich diecezji i miast).
Przepisy dotyczące obchodów liturgicznych, ich rangi, sposobu ich ustalania oraz kalendarza liturgicznego zawarte są w "Ogólnych normach roku liturgicznego i kalendarza".

źródło: www.brewiarz.pl