Okres Bożego Narodzenia

Okres Bożego Narodzenia jest najkrótszym spośród wszystkich okresów Roku Liturgicznego. Rozpoczynają go I Nieszpory Uroczystości Narodzenia Pańskiego, a kończy Niedziela Chrztu Pańskiego, czyli pierwsza niedziela po „Trzech Królach”. W zależności od układu kalendarza trwa od 14 do 20 dni. Jednakże znaczenie i intensywność świętowania tego czasu są porównywalne jedynie z Triduum Paschalnym, powszechnie uważanym przez liturgistów za centralne dni w całym Roku Kościelnym.

Ponieważ Uroczystość Narodzenia Pańskiego jest jednym z najważniejszych świąt w Kościele, posiada swoją Oktawę, czyli przedłużenie świętowania na osiem kolejnych dni. W wyniku stopniowego kształtowania się w historii obchodów poszczególnych świąt, aktualnie Okres Bożego Narodzenia obejmuje święta i wspomnienia w różny sposób związane z Tajemnicą Wcielenia Syna Bożego:

- 26 grudnia: Świętego Szczepana, Diakona, Męczennika – powszechnie uważa się, że jego męczeństwo przyczyniło się do nawrócenia świętego Pawła i do rozwoju pierwotnego Kościoła;

- 27 grudnia: Świętego Jana Apostoła i Ewangelisty – „ucznia, którego Jezus miłował”, najlepiej rozumiejącego ducha Jezusa, najmłodszego z Apostołów;

- 28 grudnia: Świętych Młodzianków Męczenników – Dzieci Betlejemskich, które pierwsze przelały niewinną krew za Jezusa;

- niedziela w oktawie Narodzenia Pańskiego: Święto Najświętszej Rodziny – w której Jezus wzrastał, uczył się i przygotowywał do wypełnienia misji – jest to święto wszystkich katolickich rodzin;

- 1 stycznia: Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki – zakończenie Oktawy Bożego Narodzenia – oddanie czci Tej, dzięki której Bóg mógł stać się człowiekiem;

- 6 stycznia: Uroczystość Objawienia Pańskiego (Epifanii, Trzech Króli) – wspominanie przez Kościół faktu, że Jezus przyszedł do wszystkich ludzi, także do pogan, że chrześcijaństwo jest religią uniwersalną i każdy może być chrześcijaninem. Z Epifanią był związany zwyczaj uroczystego ogłaszania daty Wielkanocy (co do której dawniej często zdarzały się spory). Zwyczaj ten podkreślał ścisłe powiązanie uroczystości Bożego Narodzenia, Objawienia i Zmartwychwstania;

- niedziela po 6 stycznia: Święto Chrztu Pańskiego – upamiętniające początek publicznej działalności Jezusa – jest to jednocześnie I Niedziela Okresu Zwykłego.

W Polsce, ze względu na silną tradycję miejscową, Okres Bożego Narodzenia można przedłużyć do 2 lutego, czyli do Święta Ofiarowania Pańskiego (Matki Bożej Gromnicznej).

Geneza Bożego Narodzenia
Uroczystość Bożego Narodzenia, z własnym formularzem mszalnym, z osobnymi tradycjami w Roku Liturgicznym, nie była znana przed IV wiekiem. Przez pierwsze trzy wieki Kościół obchodził jedynie datę zmartwychwstania Chrystusa. Ewangelie nie podają dokładnych danych co do dnia narodzin Chrystusa, gdyż w ówczesnej mentalności wschodniej daty nie miały znaczenia – wystarczał sam fakt narodzin i to, czego Chrystus dokonał w swoim życiu. Duże znaczenie do daty obchodów narodzin Zbawiciela przywiązywali natomiast chrześcijanie wywodzący się z kultury hellenistycznej. Istnieje kilka hipotez wyjaśniających datę Bożego Narodzenia. Oto niektóre z nich:

- Przyjęcie przez chrześcijan 25 grudnia za dzień narodzin Chrystusa mogło być związane z obchodzonym w tym dniu w Rzymie jednym z największych świąt starożytnego Rzymu – świętem „Sol Invictus” (Narodzin Niezwyciężonego Słońca). Do wyboru tego właśnie dnia przyczyniła się szczególna analogia pomiędzy „rodzącym się do życia” słońcem, a biblijnym Mesjaszem – „Słońcem Sprawiedliwości” oraz chęć zapobieżenia niebezpieczeństwu bałwochwalstwa, jakie zagrażało rzymskim chrześcijanom: w czasie, kiedy obchodzono astronomiczne narodziny słońca, chrześcijanom wskazywano na narodziny prawdziwego słońca, Chrystusa, którego przyjście rozjaśniło długą noc grzechu.

- Druga hipoteza utrzymuje, że obchody Bożego Narodzenia wyznaczono na 25 grudnia w związku z obliczeniami daty narodzin Jana Chrzciciela: z Ewangelii według św. Łukasza wynika, że poczęcie Jana Chrzciciela nastąpiło w przesileniu jesiennym, narodzenie zaś w przesileniu letnim. Zgodnie z Łk 1,26 poczęcie Jezusa dokonało się w sześć miesięcy po poczęciu Jana, czyli w przesileniu wiosennym, 25 marca. W konsekwencji narodzenie Chrystusa powinno przypaść na przesilenie zimowe, czyli 25 grudnia.

- Trzecia hipoteza wiąże się z żydowskim świętem światła „Chanukka”. Zapalenie światła na świeczniku zwanym chanukka było charakterystycznym rytem tego święta odzyskanej wolności, obwieszczającego nowy rok – początek nowego stworzenia, nowy czas. Podobna symbolika towarzyszyła narodzeniu Chrystusa – Mesjasza, ponieważ dzięki Niemu „naród kroczący w ciemnościach ujrzał światłość wielką” (Iz 9,1).

Uroczystość Narodzenia Pańskiego

„Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne.” (J 3,16).

Cud Wcielenia ukazuje, jak bardzo Bóg ukochał człowieka: przez nie spełniła się obietnica – Bóg stał się naprawdę Emmanuelem, Bogiem z nami, a człowiek stał się prawdziwym dzieckiem Bożym i ma udział w życiu samej Trójcy Świętej. Dzięki temu została również objawiona prawda o powszechnym braterstwie i godności każdego człowieka bez względu na różnice kulturowe, rasowe, społeczne czy intelektualne. Bóg Ojciec ukazał się jako wzór wszelkiego prawdziwego ojcostwa, fizycznego i duchowego.

Boże Narodzenie jest drugim co do ważności świętem w liturgii chrześcijańskiej. Zgodnie z dawną tradycją rzymską w Uroczystość Bożego Narodzenia mogą być sprawowane trzy msze święte: pierwsza w nocy (tzw. pasterka), druga o poranku, a trzecia w czasie dnia. Średniowieczna mistyka odwoływała się przy tym do potrójnych narodzin Pana. Pierwsze, to odwieczne narodzenie Syna (Słowa Bożego) z Ojca, obchodzone symbolicznie w nocy, jako przekraczające możliwość ludzkiego pojmowania. Drugie narodzenie Syna – z Dziewicy w Betlejem, obchodzone o brzasku – poznali ci, którzy gorliwie oczekiwali na Mesjasza i zachowali wierność Bogu. W ciągu dnia świętowane jest narodzenie Boga w duszach wierzących, które dokonuje się nieustannie.

Ta symbolika pozwala w Uroczystości Bożego Narodzenia zobaczyć znacznie więcej, niż tylko wspomnienie historycznych wydarzeń sprzed ponad 2000 lat. Łaski płynące z Wcielenia Syna Bożego trwają nadal. Druga Osoba Trójcy Świętej stała się człowiekiem i na zawsze nim pozostaje, nieskończenie podnosząc godność każdego człowieka.

Przed Żłóbkiem

Dzisiaj, o Jezu Maleńki stałeś się prawdą dla ludzi,
gdyś w stajni pośród kamieni gwiazdą ciemności rozbudził.
I dłonie nasze człowiecze w niebo się wznoszą jak róże,
bo Słowo stało się Ciałem, a ziemia Królestwem Bożym.
Już nie jesteśmy sami, już narodziło się Dziecię,
które na drogach ludzkości znaki miłości rozświeci.
Pójdziemy pełni odwagi, pójdziemy z pieśnią i wiarą,
I Panu przed żłóbkiem złożymy serc naszych wdzięczności dary.